Wat is Tantra?

Tantra is een oude Indiase filosofie, die hier in een nieuw, westers jasje is gestoken. Elke school en elke trainer zet er zijn eigen stempel op. Maar de essentie is altijd: verzet je niet tegen de vitale levensenergie die door je lichaam stroomt, maar werk ermee. Daarvan wordt je leven dieper, voller, rijker.

"Tantra is een spiritueel pad," zegt Carla Verberk, oprichtster van het Centrum voor Tantra in Amsterdam, "dat helpt om in contact te komen met een innerlijke diepte en rijkdom. En ook om die rijkdom te léven in de wereld, in te brengen in relaties met anderen en je werk." Dansen en zingen, zegt Verberk, zijn bijvoorbeeld manieren om die energie wakker te maken. Ben ik dan tantrisch bezig als ik een avondje ga dansen of als ik in de badkamer een liedje zing? Verberk: "Dat zou kunnen. Wat belangrijk is, is dat je aandachtig bent. Dat je een diepte ervaart in wat je doet. Je moet innerlijk stil zijn om die subtiele energie te voelen. Dat lukt je doorgaans niet zomaar. Mensen moeten erg leren om te vertragen en te verstillen, ze zijn vaak te haastig. Het gaat erom alles te erkennen wat je ervaart en niets weg te duwen, want dat verstopt het kanaal waarmee je kunt waarnemen. Gevoeligheid is heel centraal."

Verberk is al tientallen jaren bezig met tantra; ze was leerlinge van diverse bekende tantraleraren en destilleerde er haar eigen lesprogramma uit. "Je maakt de de vitale energie in je lichaam wakker, wat wij 'shakti-energie' noemen. Daardoor ervaar je jezelf dieper. Dat activeert ook de wonden die er zijn, de verwarring, de angsten, de verlangens, onze frustraties, maar dat is goed, want dan kun je dat ook allemaal aan het licht brengen en transformeren. Het belangrijkste is dat je de innerlijke diepte activeert waardoor je ook je liefde en kracht, de kwaliteiten die je hebt als mens, voller ervaart.

Om uit te leggen wat tantra is, noemen deskundigen vaak het voorbeeld van iemand die trek heeft in chocola. Je kunt gedachteloos chocola eten, terwijl je leest, praat, of werkt. Je kunt jezelf ongans eten aan een doos bonbons en daarna hevige spijt hebben dat je ervoor bezweken bent. Een beoefenaarster van tantra doet dat anders. Als die een verlangen voelt opkomen naar chocola, verwelkomt ze dat verlangen. Het betekent niet direct dat ze ook naar een bonbon zal grijpen. Maar als zo'n tantra-vrouw er bewust voor kiest om een bonbon te pakken, dan geniet ze ook volop, met al haar zintuigen. Ze ziet de schoonheid van de donkere chocola, ze voelt hoe hij tussen haar vingers begint te smelten, ze ruikt er verzaligd aan, ze duwt de lekkernij tegen haar verhemelte, ze proeft bewust elk brokje. Ze is volledig in het hier en nu van de smaakervaring en voelt het geluk daarvan tot in elke vezel van haar lichaam.

"Verlangen wil direct vervuld worden," zegt tantra trainer Jan den Boer, "dat kennen wij maar al te goed in onze consumptiemaatschappij. Het heet niet voor niets een 'graaicultuur'. Alles moet direct bevredigd worden, alsof we kinderen zijn van drie. Als je tantra gaat beoefenen, ontdek je dat het verlangen zelf óók een lekker gevoel is. Pas als je het idee hebt dat je er iets mee móet, wordt het pijnlijk. Je hebt dan echter geen last van het verlangen zelf, maar van dat idee. Zuiver verlangen is pijnloos. Volgens het boeddhisme is het zelfs verlichting. Puur verlangen is volmaakt geluk."

Het woord tantra betekent zoiets als systeem, theorie of leerschool. In het oude India waren er talloze verschillende soorten tantrascholen en leraren. Met de new age is tantra naar het Westen gekomen en ook hier zijn er heel veel verschillende opvattingen en richtingen die zich allemaal presenteren onder de vlag van tantra. Vaak wordt tantra geassocieerd met seksualiteit en dat klopt wel, want de levensenergie die je in tantrische oefeningen oproept, is een seksuele energie. Het hele leven bestaat uit scheppende energie, is het idee; die energie is overal, om ons heen, in ons lijf en in alles wat leeft. Je kunt als het ware 'inpluggen' in die energiestroom, met lichaamswerk, ademhalingstechnieken, massage en visualisaties (zie ook onderaan de oefening 'De kleine hemelse kringloop'). Dan kun je die energie gebruiken bij alles wat je doet. Onze geslachtsorganen zijn bij uitstek geschikt om die vitale energie mee op te wekken. Dat is logisch: daar schept het leven nieuw leven, in de vorm van baby's.

Tantrische seksualiteit is anders dan gewone: het gaat niet om het opwekken van begeerte en om snelle bevrediging, maar om elkaar zo diep mogelijk leren aanvoelen. Zelf was ik jarenlang leerling van een tantrische leermeester, de Australische spirituele leraar Barry Long. Hij leerde ons om heel anders te gaan vrijen dan we gewend waren: niet langer gericht op opwinding en een orgasme, maar alleen nog gericht op liefde, aanraking, huidcontact, communicatie en zo bewust mogelijk voelen wat er te voelen valt. Dat bleek nog niet zo simpel om toe te passen, maar het heeft mijn relatie grondig veranderd - ten goede. Het was net of we uit een toneelstuk stapten waarin we allebei een vaste rol hadden, en langzaam maar zeker leerden om echt te zijn, oprecht en onszelf.

Maar tantra gaat over veel meer dan alleen seksualiteit. "Je bewust worden van alles wat je voelt, is de essentie," volgens Den Boer. Odile Seebregts, coach en creatief therapeute, volgde met haar man Erik diverse tantracursussen bij De Boer. "De visie waaruit hij werkt, hangt samen met een boeddhistische levenshouding en dat spreekt me aan," zegt ze: "aanwezig zijn in het hier en nu. Ik ervaar mezelf nu als bewust aanwezig. Het gaat over subtiele energie, die kun je goed voelen en dat brengt ook geluk met zich mee. De training is bij mij tot in mijn diepste vezels aangekomen. Ik werd me heel erg bewust van mijn kwetsbaarheid en intimiteit. De training is heel fysiek en werkt met krachtige energie; daarmee kom je jezelf ook tegen in negatieve emoties zoals schaamte. Steeds ben je je bewust van wat er in je omgaat en daarmee maak je contact. Je gaat dan niet meteen uitleven wat je voelt, maar je probeert te voelen wat er te voelen valt en van daaruit maak je een keuze: wat zou ik hiermee willen? Ik kan tegenwoordig heel goed voelen of ik in contact aan het 'graaien' ben of aan het 'terugtrekken', en ook besef ik dat het geen van beide oplevert wat ik eigenlijk echt wil. Erik en ik zijn al vrij lang samen en er is veel liefde, in dat opzicht is er niks veranderd, maar er is wel meer verstilling in het samenzijn. We hoeven niets meer te bereiken, want het is er allemaal al."

Verbinding tussen bovenlijf en onderlichaam is ook een kernthema in tantra trainingen. Den Boer maakt onderscheid tussen gevoel en emotie. "In de tantra oefeningen maak je verbinding tussen je bekkengebied en je hartgebied. Gevoel is vanuit je hart, emotie vanuit je onderbuik. Een emotie wordt altijd gekleurd door een soort woede of jaloezie; er zit een lading op. Als je ongeduld voelt of zeker weet dat je gelijk hebt, dan kun je ervan uitgaan dat het een emotie is. Als je zo'n emotie uitleeft, creëer je altijd afstand en dat kun je voelen in je lijf. In tantra ga je dan nieuwsgierig kijken: hé, dat is boeiend, ik ben boos. Zonder het uit te leven, zonder roepen of schreeuwen of slaan, maar ook zonder het weg te stoppen. Meestal ontdek je dat onder die boosheid iets zit dat wel belangrijk is, dat gehoord wil worden. In de training roepen we gevoelens in de onderbuik op, bijvoorbeeld door opwinding te stimuleren of een moment van boosheid te herinneren. Op het moment dat je voelt dat die opwinding of boosheid je overneemt, stop je. Daar ligt de sleutel. Als je dan weer naar de zachtheid kunt gaan, naar je hart, ligt het leven voor je open. Als je leeft vanuit je hart, voel je een openheid, een rust, rond je hartgebied."

Moet je per se naar een training om tantra te leren? Carla Verberk denkt van wel. "Er is meestal hulp bij nodig, want als je gevoelig wordt, ga je ook lastige dingen voelen. Contact met diepere lagen in jezelf brengt je ook bij eenzaamheid, teleurstelling, frustratie. Dan moet je leren daar vriendelijk bij te blijven en niet te denken dat je iets verkeerds doet, of dat je relatie niet deugt." Tantra probeert oude pijn te laten oplossen, stelt ze. "Wat maakt dat we de diepte niet kunnen voelen, dat zijn al die oude angsten en beelden en aannames die we ooit opdeden. Dat maakt dat we een gekleurde bril ophebben. Het is een diep proces. Wij proberen raakbaar te zijn voor alles wat er in onszelf gebeurt en ook voor hoe anderen ons raken. We oefenen hoe we die raakbaarheid kunnen hanteren. Het is soms lastig, maar het is ook heel mooi. Iemands liefde kan je dan intens raken, of schoonheid, of je ervaart wat er allemaal in je gebeurt als iemands vingertoppen over je huid gaan. Tantra is eigenlijk een groot 'ja' naar alles wat het leven geeft, met bewustzijn en aanwezigheid."

Een passage uit het werk van de Perzische mysticus en dichter Roemi (1207-1273) wordt vaak aangehaald om in een paar woorden uit te leggen wat het wezen van tantra is:

"Dans alsof er nooit iemand is die kijkt
Heb lief alsof je nog nooit bent gekwetst
Zing alsof niemand je kan horen
Werk alsof je het geld niet nodig hebt
Leef alsof de hemel op aarde is."

Door Lisette Thooft